Ogenschijnlijk eenvoudige medische handelingen kunnen bij kinderen al angst, pijn en stress veroorzaken. Voor kinderarts-intensivist Piet Leroy reden om een lans te breken voor traumavrije zorg. Onderzoek van zijn hand toont aan dat comfort en vertrouwen net zo belangrijk zijn als de medische behandeling zelf.
Pijn en angst zijn onvermijdelijk bij ziekte en behandeling, maar voor kinderen kunnen deze emoties versterkt worden door medische handelingen. Zelfs ogenschijnlijk eenvoudige medische handelingen als bloed prikken, in het oor kijken of een infuus aanleggen kunnen bij kinderen angst, pijn en stress veroorzaken.
Procedureel leed
Het ervaren van procedureel leed door jonge kinderen heeft niet alleen directe gevolgen, zoals extra pijn en angst op dat moment, maar het kan de genezing belemmeren en zorgen voor wan vertrouwen tegenover zorgverleners. Dat wordt procedureel leed genoemd. “Een ziek kind begrijpt niet waarom een onderzoek of behandeling nodig is en gaat zich verzetten”, legt Leroy uit. “Al snel wordt dan toch even doorgepakt, want zorgverleners willen het kind goed onderzoeken en behandelen. Maar één keer in bedwang gehouden worden om in de oren te kijken kan voor een kind een hele nare ervaring zijn die het onthoudt.”
Zet in op comfortzorg
Geen medische techniek, maar de relatie met het kind en de ouders vormt de basis van comfortzorg. “Er zijn genoeg relatief eenvoudige oplossingen waarmee we een heel eind komen. Zo krijgen kinderen in het Maastricht UMC+ bij vrijwel elke prik verdovende zalf. Maar de zalf neemt alleen de pijn weg, niet de angst. Daarvoor moeten we contact maken met het kind, en samen met de ouders eens uitzoeken wat er in het kind omgaat. Stelt het gerust om het kind eerst te laten ervaren dat de huid verdoofd inderdaad anders voelt dan de vorige keer? Of gaan we het kindje afleiden, zodat het niet merkt wat er met die naald gebeurt? De techniek van comfortzorg zit niet in de verdovende zalf, maar in de juiste woorden gebruiken, leren afleiden, leren een kind mee te nemen in wat je gaat doen. En bij elk kind opnieuw uit te zoeken wat het comfort en vertrouwen biedt.”
Omarm de kwetsbaarheid
Leroy hoopt van procedurele comfortzorg de standaard maken. Een immense uitdaging, niet in de laatste plaats omdat zorgverleners niet worden opgeleid om patiënten niet alleen te zien als bron van zorgen, angsten en vragen, maar ook van kennis, mogelijkheden en ervaringen. Zo kan een bepaalde techniek alleen voelen als comfortabele zorg als er vertrouwen is tussen zorgverleners, kind en ouders. Vanzelfsprekend is dat niet, want zowel de ouders als het kind zijn kwetsbaar: ze zijn onzeker over de ziekte, behandeling of prognose, over de betekenis van medische begrippen en over wat de ziekte doet het met gezin. Maar ook de zorgverlener is onzeker: comfortzorg is geen trucje, maar voor elk kind anders. “Mensen lossen onzekerheid altijd op in relatie met anderen. Als zorgverlener, ouder en kind hun kwetsbaarheid kunnen delen, ontstaat een evenwichtige relatie en wordt duidelijk waar ze elkaar kunnen aanvullen voor een prettigere en betere behandeling van het kind.”
Rekening houden met angst en pijn
Toch zullen pijn en angst niet altijd te vermijden zijn. “Maar ik hoop te bereiken dat rekening houden met angst en pijn algemeen gedachtegoed wordt. Dat we ons bij elke stap die we zetten afvragen wat het betekent voor het kind en daarbij aansluiten. En vooral: dat we leren zorgen zonder trauma’s te veroorzaken.”
PROSA kennisnetwerk
Om zorgteams de basiskennis en -vaardigheden te leren voor trauma vrije zorg aan kinderen, richtte Leroy kennisnetwerk PROSA op. Hij doet onderzoek naar welke deskundigheid die zorgverleners nodig hebben om comfortzorg consistent toe te passen, en past die toe in het onderwijs dat het kennisnetwerk biedt.
Bron: mumc.nl / vakbladvroeg