Vanaf de geboorte gaat het proces van leren en ontdekken op een zeer vanzelfsprekende manier. “De kinderopvang kan hier een belangrijke rol in spelen”, vertelt Pikler®pedagoog en antropoloog drs. Gonny Tromp. “Vooral door baby’s de kans te geven om zichzelf te leren kennen, vanuit eigen initiatief. Een stimulerende speelomgeving vormt hiervoor de basis. Van belang in dit verband is het baanbrekende werk van kinderarts en pedagoog Emmi Pikler op dit gebied.”
Hoe kun je in de opvang inspelen op de ontwikkeling van een jonge baby?
“Rust op de groep is een eerste randvoorwaarde. Veel geluid veroorzaakt bijvoorbeeld stress bij een baby. Voor de kinderen die gaan tijgeren en kruipen, is bijvoorbeeld een groot stevig kussen of houten plateau om overheen te kruipen een goed hulpmiddel. Dit helpt hen om verschillen in hoogte en diepte te ervaren. Ook doet zo’n laag klimobject een beroep op balans en is het goed voor de motorische ontwikkeling. Daarom kun je de kinderen beter niet in houdingen zetten waar ze niet zelf in of uit kunnen komen. Een voorbeeld is het op de billen zetten als een baby nog niet zelf tot zitten kan komen. Ook raad ik aan de behoefte van de baby aan slaap en voeding nauwkeurig waar te nemen en daar op te reageren. De ouders actief betrekken in het wenproces van de baby op de groep zorgt voor een veilige start.”
“De taal van de handen van de verzorger is een belangrijke bron van informatie voor de baby. Zijn het geduldige, rustige handen die hem aanraken of gehaaste en ruwe handen? De baby leert tijdens de verzorging namelijk zichzelf en de ander kennen. Daarom raad ik aan de baby te zien als een actieve partner en te betrekken bij zijn eigen verzorging. Vertel wat je aan het doen bent en wat je gaat doen. Wees daarbij tegelijkertijd alert op signalen en intenties van de baby om hem te leren kennen en er passend op te reageren. Zo voelt de baby zich gezien, begrepen en gerespecteerd en ervaart hij invloed te hebben op de gebeurtenissen in zijn leven. Dit ondersteunt zijn gevoel van eigenwaarde en autonomie.”
“Kinderen leren het meeste van zelf spelen. Eigen ervaringen blijven namelijk beter beklijven dan nadoen wat een volwassene voorstelt. Ruimte voor eigen initiatief is daarom van belang zodat een baby zelf met bij de ontwikkeling passend speelmateriaal zijn omgeving kan ontdekken. Hij leert hierdoor zichzelf kennen en de wereld om hem heen. Wat kan hij wel en wat nog niet? Hoe gaat hij om met ‘iets niet kunnen’? Hoe gaat hij om met frustratie? Op deze manier beleeft een baby niet alleen succeservaringen als iets lukt, maar ook wanneer hij pauzes moet houden. Zo leert hij zijn eigen lichaam kennen en de wereld om hem heen. Zelf spelen is leren met plezier.”
Hoe ziet u in dit verband de rol van pedagogische medewerkers?
“Om tot eigen spel te komen, heeft een kind een goede band met de pm-er nodig. Deze band ontstaat vooral tijdens de verzorgmomenten, op de commode en bij het eten en drinken. De pedagogisch medewerker creëert ook de voorwaarde voor het eigen spel van de kinderen. En volgt dit ook nauwkeurig en reageert erop. Om dit adequaat te doen, moet zij inzien waar de baby aan toe is in zijn eigen onderzoek en welk materiaal daarvoor geschikt is. Ook moet er voldoende ruimte zijn om te bewegen met passend klim- en speelmateriaal.”
Wat is het uitgangspunt van de Pikler-benadering?
“De naam is afgeleid van Emmi Pikler. Zij was kinderarts en pedagoog in de tweede helft van de vorige eeuw, in Boedapest, waar ze een kindertehuis leidde. Haar kindbeeld gaat uit van het ‘competente’ kind. Hiermee wordt bedoeld dat, naast de afhankelijkheid van ouders en verzorgers, een kind wordt geboren met veel mogelijkheden tot ontwikkeling. Neem de nieuwsgierigheid om de wereld te ontdekken en de drang om te leren en zich te ontwikkelen. Pikler heeft als eerste duidelijk gemaakt dat ontwikkeling op een natuurlijke manier vanuit de baby begint en dat dit proces niet geforceerd moet worden. Gerichte interactie en een ondersteunende omgeving zijn wel belangrijke stimulansen.”
Wat is uw hoofdboodschap tijdens het congres?
“Vanaf dag één na de geboorte heeft een kind alles in zich om te ontwikkelen. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en leergierig. In het vrije spel kan hij zelf zijn eigen kunnen ervaren. Zo legt hij een basis waar hij de rest van zijn leven plezier van heeft. Geef het kind de ruimte om spelend wijs te worden.”
Congres Passende Kinderopvang
Over het werken met Pikler in de babyopvang verzorgt Gonny op 23 mei een deelsessie tijdens het Congres Passende Kinderopvang. “Ik ga dan dieper in op hoe de kinderopvang kan inspelen op de ontwikkeling van baby’s. Aspecten die aan de orde komen zijn het belang van een persoonlijke verzorging en wat een kind leert van ‘zelf spelen’. Dit zal ik illustreren met beeldmateriaal en voorbeelden.”
bron : vakblad vroeg