Er is veel aandacht voor jonge kinderen met een ontwikkelingsachterstand. Maar is er ook genoeg aandacht voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong? Wat zouden we daar nog over kunnen leren? Veel, vindt Mirjam Veldhoven. In januari 2021 start daarom de jaaropleiding Expert Ontwikkelingsvoorsprong, gericht op de pedagogisch professional.
Ieder mens, en ook ieder kind, wil zich gezien en begrepen worden en worden uitgedaagd in zijn ontwikkeling. Dat is een basisbehoefte. Maar wat als het gedrag van een kind verkeerd begrepen wordt? Of niet eens wordt opgemerkt? Dat kan frustraties opleveren en belangrijker nog: het kan de ontwikkeling negatief beïnvloeden.
Persoonskenmerken
Een ontwikkelingsvoorsprong is niet altijd gemakkelijk te herkennen, zeker niet bij jonge kinderen. Mirjam Veldhoven, van de Expertgroep Ontwikkelingsvoorsprong, legt uit: ‘Bij een kind met een ontwikkelingsvoorsprong, ook wel hoogbegaafd genoemd, gaat het niet altijd om een hoge IQ-score. Dat is sowieso een momentopname en zegt niet alles. Het gaat ook over persoonskenmerken. Denk aan perfectionisme, gevoeligheid, een groot rechtvaardigheidsgevoel, erg kritisch kunnen zijn, heel autonoom willen zijn.’
10 procent
Deze kinderen worden lang niet altijd gezien, omdat ze zich ook snel leren aanpassen in een groep. Volgens Veldhoven gaat het om een relatief kleine groep kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong. ‘Naar schatting is zo’n 10 procent van de Nederlanders begaafd of hoogbegaafd. Toch heeft deze groep aandacht nodig.’
Jonge kind
Als pedagogisch professional is de kans dus groot dat je kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong in de groep hebt. Waar veel opleidingen aandacht besteden aan hoogbegaafde basisschoolleerlingen vanaf 4 jaar, is er weinig aandacht voor het jonge kind tot 4 jaar, vertelt Veldhoven. ‘Persoonskenmerken laten zich al snel zien. Een baby geeft vaak nog te algemene signalen, maar ook daarin zie je bijvoorbeeld al wel een verhoogde alertheid of snel oogcontact kunnen maken. Zo gauw een kind gaat brabbelen en meer gaat bewegen zie je bijvoorbeeld een sterke behoefte aan communicatie, of zelf op pad willen gaan. Ouders weten niet dat dat signalen kunnen zijn. En tegelijk geldt ook: een kind dat heel autonoom is hoeft niet meteen hoogbegaafd te zijn. Maar toch kun je al veel halen uit het gedrag van een kind, als je weet waarnaar je moet kijken.’
Signalen
Eén van de belangrijkste signalen is wanneer ouders vertellen dat hun kind thuis al verschillende dingen kan, maar dat je die als pedagogisch professional niet terug ziet op de groep. Veldhoven: ‘Een kind kan zich goed aanpassen aan de groep; dan wordt het onzichtbaar. Als een kind snel leert praten, snel kan lopen, maar toch activiteiten ontwijkt kan het perfectionisme zijn. Het kind denkt: “Dit kost mij moeite. Dit kan ik misschien niet, ik denk dat ik dit niet leuk vindt.” Er wordt wel gezegd dat als een kind geen zin heeft in een activiteit, is dat prima. Maar wat als een kind herhaaldelijk niet wil meedoen aan activiteiten wat fijne motoriek vraagt? Het kan een signaal zijn van perfectionisme. Ook zie je kinderen die met tegenzin naar de opvang gaan, vooral als er geen kinderen zijn waarmee ze kunnen spelen. Vaak lopen deze kinderen ook voor in spelontwikkeling. Ze trekken liever naar ouderen toe, of volwassenen; die begrijpen hun spel wel, of hun verhaal, hun woordgrapjes.’
Opleiding Expert Ontwikkelingsvoorsprong
Om dit beter te herkennen en te begrijpen, start de Expertgroep Ontwikkelingsvoorsprong in januari 2021 met de jaaropleiding Expert Ontwikkelingsvoorsprong. ‘We hebben de missie om zoveel mogelijk mensen bekend te maken met het onderwerp. Wanneer je leert om vroeg te signaleren, kun je ook vroeg gaan begeleiden. We willen de professional leren om te gaan met en het goed begeleiden van een kind met een ontwikkelingsvoorsprong.’
De opleiding is in tweeën gesplitst, toegespitst op twee groepen professionals: de pedagogisch professionals die werken in de kinderopvang, de peuterspeelzaal en de kleuterbouw, én professionals die met jonge kinderen werken in de jeugdgezondheidszorg.
Gedrag
Veldhoven: ‘We trainen de professionals op het gedrag dat ze zien. Hoe kun je dat interpreteren? Waar komt het gedrag vandaan? De opleiding bestaat uit vijf live lesdagen, op een locatie midden in het land. Er zijn verschillende modules, die te volgen zijn in verschillende werkvormen: mensen leren op verschillende manieren. Er zijn kennisvideo’s, readers, boeken, webinars, intervisie en coaching.’
Stof eigen maken
‘We willen dat de professionals de stof eigen maken, er echt mee aan de slag gaan. Het jaar wordt afgesloten met een onderzoek of product dat meteen toepasbaar is in de praktijk. De deelnemers krijgen een signaleringsinstrument dat past bij hun praktijk. We hopen professionals op te leiden die als expert ontwikkelingsvoorsprong het aanspreekpunt worden voor collega’s binnen hun organisatie en collega’s ook kunnen onderwijzen bij het signaleren en begeleiden van kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong.’
Lees meer over de opleiding Expert Ontwikkelingsvoorsprong >>